Nợ quá hạn là gì? Phân loại và cách xử lý nợ quá hạn của ngân hàng

*Bài viết chỉ mang tính chất cung cấp thông tin khách quan, không phải là lời khuyên tài chính.

Khi thực hiện vay vốn tại ngân hàng hoặc các công ty tài chính, việc tuân thủ thời hạn thanh toán là yếu tố quan trọng. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp bất khả kháng, người vay có thể trì hoãn việc trả nợ, dẫn đến phát sinh tình trạng quá hạn. Vậy nợ quá hạn là gì? Cách xử lý ra sao? Ngân hàng sẽ áp dụng quy trình thu hồi nợ như thế nào? Hãy cùng Ngân hàng số Cake by VPBank tìm hiểu trong bài viết bên dưới.

>> Xem thêm:

Tìm hiểu khái niệm tín dụng và tín dụng ngân hàng là gì

Lãi suất là gì? Phân biệt lãi và lãi suất

Cách tính lãi suất tiết kiệm ngân hàng chi tiết, có ví dụ dễ hiểu

Nợ quá hạn là gì?

Căn cứ theo Điều 20 Thông tư 39/2016/TT-NHNN có quy định nợ quá hạn như sau:

“Tổ chức tín dụng chuyển nợ quá hạn đối với số dư nợ gốc mà khách hàng không trả được nợ đúng hạn theo thỏa thuận và không được tổ chức tín dụng chấp thuận cơ cấu lại thời hạn trả nợ; thông báo cho khách hàng về việc chuyển nợ quá hạn. Nội dung thông báo tối thiểu bao gồm số dư nợ gốc bị quá hạn, thời điểm chuyển nợ quá hạn và lãi suất áp dụng đối với dư nợ gốc bị quá hạn.”

Như vậy, nợ quá hạn được hiểu là tình trạng người vay, dù là cá nhân hay tổ chức, không hoàn tất nghĩa vụ thanh toán gốc và lãi đúng thời điểm đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. Thông thường, ngân hàng hoặc tổ chức tài chính vẫn có thể cho phép người vay trễ hạn trong một khoảng ngắn từ 1 - 3 ngày. Tuy nhiên, nếu vượt quá mốc thời gian này mà khoản thanh toán vẫn chưa được thực hiện, hệ thống sẽ ghi nhận tình trạng nợ quá hạn.

Căn cứ vào số ngày quá hạn, khoản vay sẽ bị phân loại theo các nhóm nợ khác nhau và được cập nhật lên hệ thống CIC. Thông tin này ảnh hưởng trực tiếp đến lịch sử tín dụng và có thể gây trở ngại cho người vay khi muốn tiếp cận vốn tại các tổ chức tài chính khác trong tương lai.

Nợ quá hạn là khoản nợ mà người vay không thanh toán đúng thời hạn đã cam kết (Nguồn: Sưu tầm)

Các hình thức nợ quá hạn

Tùy vào từng trường hợp cụ thể, nợ quá hạn được phân chia theo tiêu chí có hoặc không có tài sản đảm bảo. Mỗi hình thức mang đặc điểm riêng, ảnh hưởng đến cách thức xử lý từ phía tổ chức tín dụng cũng như quyền lợi của người vay.

• Nợ quá hạn có tài sản bảo đảm (vay thế chấp): Là khoản vay mà người đi vay đã dùng tài sản như bất động sản, nhà ở hoặc kim loại quý để thế chấp, nhưng đến kỳ hạn vẫn chưa hoàn tất nghĩa vụ thanh toán cả gốc lẫn lãi. Mặc dù chưa thu hồi được tiền, tổ chức tín dụng vẫn có khả năng xử lý tài sản đã thế chấp để thu hồi phần vốn bị chậm thanh toán. Tuy nhiên, người đi vay vẫn phải đối mặt với hậu quả pháp lý nếu giá trị tài sản không đủ để trả nợ, hoặc trong trường hợp bị kiện ra tòa. Ngoài ra, việc bị xử lý tài sản có thể làm ảnh hưởng đến danh dự, uy tín cá nhân, đặc biệt khi tài sản thế chấp là nhà ở hoặc tài sản sản xuất kinh doanh.
• Nợ quá hạn không có tài sản bảo đảm (vay tín chấp): Là trường hợp người vay không cần cung cấp tài sản thế chấp nhưng vẫn phát sinh nghĩa vụ chưa thanh toán khi đến hạn. Do không có cơ sở để xử lý tài sản, tổ chức cho vay đứng trước rủi ro cao hơn, thậm chí có thể không thu hồi được khoản gốc đã cấp. Trường hợp người vay tiếp tục không thanh toán, dữ liệu CIC sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Ngoài việc bị từ chối cấp tín dụng trong tương lai, cá nhân này còn có thể đối mặt với rủi ro bị khởi kiện dân sự nếu khoản nợ kéo dài quá lâu và không có thiện chí giải quyết.

Nợ quá hạn được chia thành 2 hình thức vay có tài sản đảm bảo và vay không có tài sản đảm bảo (Nguồn: Sưu tầm)

Các nhóm nợ theo thời gian quá hạn (phân loại CIC)

Theo hệ thống đánh giá tín dụng của Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC), nợ quá hạn được phân thành 5 nhóm dựa trên thời gian chậm thanh toán. 

• Nhóm 1 - Nợ đủ tiêu chuẩn (0 - 9 ngày): Khoản vay vẫn được xem là an toàn, khả năng thu hồi cả gốc và lãi cao, gần như chưa ảnh hưởng đến điểm tín dụng.
• Nhóm 2 - Nợ cần chú ý (10 - 29 ngày): Rủi ro bắt đầu xuất hiện, tổ chức tín dụng sẽ theo dõi sát tình hình trả nợ.
• Nhóm 3 - Nợ dưới tiêu chuẩn (30 - 89 ngày): Được liệt vào nhóm nợ xấu, người vay bị ảnh hưởng đáng kể trong lịch sử tín dụng.
• Nhóm 4 - Nợ nghi ngờ (90 - 179 ngày): Tình trạng thanh toán trở nên nghiêm trọng, có khả năng bị kiện hoặc áp dụng các biện pháp xử lý mạnh.
• Nhóm 5 - Nợ có khả năng mất vốn (Từ 180 ngày trở lên): Đây là mức rủi ro cao nhất, gần như không thể thu hồi. Người đi vay sẽ gặp nhiều hạn chế khi thực hiện các giao dịch tài chính sau này.

CIC hiện đang chia các khoản nợ quá hạn thành 5 nhóm cụ thể theo thời gian trễ hạn thanh toán (Nguồn: Sưu tầm)

Những ảnh hưởng khi nợ quá hạn

Việc không thanh toán đúng hạn khoản vay hàng tháng có thể kéo theo các ảnh hưởng nghiêm trọng như sau:

• Chi phí phát sinh lớn: Khi trễ hạn, khách hàng sẽ bị tính thêm lãi suất phạt ở mức cao hơn bình thường, khiến tổng nghĩa vụ tài chính tăng nhanh chóng theo thời gian.
• Ảnh hưởng tiêu cực đến hồ sơ tín dụng: Mỗi lần thanh toán chậm đều khiến điểm tín dụng cá nhân bị ảnh hưởng, từ đó giảm khả năng được xét duyệt vay vốn ở các tổ chức tín dụng trong tương lai. 
• Nguy cơ liên quan đến pháp luật: Nếu khoản nợ bị kéo dài và không có động thái thanh toán, người vay có thể đối diện với các biện pháp pháp lý như bị khởi kiện hoặc xử lý tài sản đảm bảo theo quy định.

Nên làm gì khi không có khả năng trả nợ đúng hạn?

Khi rơi vào tình huống không thể hoàn thành nghĩa vụ trả nợ đúng thời hạn, việc chủ động đề nghị cơ cấu lại khoản vay là lựa chọn cần thiết để hạn chế hệ lụy tài chính. Đây là phương án được nhiều ngân hàng và tổ chức tín dụng xem xét áp dụng cho những khách hàng vẫn có thiện chí thanh toán nhưng đang gặp khó khăn tạm thời.

Tùy vào từng trường hợp cụ thể, bên cho vay có thể hỗ trợ bằng cách điều chỉnh thời gian trả nợ, giãn kỳ thanh toán hoặc tái thỏa thuận lại hợp đồng. Người vay cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ chứng minh tình trạng tài chính hiện tại, trình bày lý do hợp lý vì sao không thể thanh toán đúng hạn. Khi được chấp thuận cơ cấu lại, khoản vay sẽ tránh bị chuyển sang nợ xấu, đồng thời giữ được uy tín tín dụng trên hệ thống CIC - yếu tố quan trọng khi tiếp tục vay vốn trong tương lai.

Khi không thể trả nợ đúng hạn, bạn hãy chủ động liên hệ bên cho vay và đề nghị cơ cấu lại khoản vay (Nguồn: Sưu tầm)

Cách xử lý nợ quá hạn của ngân hàng

Quy trình xử lý nợ quá hạn được tổ chức tín dụng triển khai theo từng giai đoạn rõ ràng. Mỗi bước đều nhằm mục tiêu thu hồi nợ một cách hợp pháp và hạn chế tối đa tổn thất cho cả hai bên.

Giai đoạn đầu tiên: Nhắc nhở và đôn đốc

Ngay khi phát sinh tình trạng chậm thanh toán, ngân hàng sẽ tiến hành gửi thông báo nhắc nhở qua nhiều kênh như điện thoại, email hoặc tin nhắn. Nội dung thông báo thường bao gồm dư nợ gốc, mức lãi suất áp dụng cho phần nợ quá hạn và yêu cầu thanh toán. Mục tiêu trong giai đoạn này là tạo điều kiện để người vay kịp thời sắp xếp tài chính và thanh toán nợ trong thời gian ngắn nhất.

Trong phần lớn trường hợp, nếu phản hồi tích cực từ người vay được ghi nhận sớm, vấn đề có thể được giải quyết ngay tại bước đầu mà không cần bước vào các giai đoạn xử lý phức tạp hơn.

Giai đoạn tiếp theo: Tăng cường biện pháp thu hồi nợ và cơ cấu lại nợ

Khi nỗ lực nhắc nhở không hiệu quả, ngân hàng sẽ áp dụng các biện pháp mạnh hơn như gửi công văn, chuyển hồ sơ sang bộ phận thu hồi nợ chuyên trách hoặc xem xét phương án cơ cấu lại khoản vay. 

Trong trường hợp người vay có lý do hợp lý và chứng minh được khả năng thanh toán sau kỳ hạn, bên cho vay có thể xem xét:

• Điều chỉnh kỳ hạn trả nợ: Nếu khách hàng vẫn có năng lực tài chính để trả trong thời gian tới.
• Gia hạn khoản vay: Nếu khách hàng chưa thể thanh toán đúng hạn nhưng có tiềm năng hoàn trả sau một khoảng thời gian cụ thể.

Giai đoạn cuối cùng: Xử lý tài sản đảm bảo và khởi kiện

Trong trường hợp người vay đã trải qua các bước hỗ trợ ban đầu nhưng vẫn không hoàn tất nghĩa vụ trả nợ, ngân hàng sẽ tiến hành xử lý tài sản thế chấp nhằm thu hồi phần vốn bị chiếm dụng. Hình thức này được thực hiện theo đúng quy định pháp luật và tuân thủ hướng dẫn từ Ngân hàng Nhà nước. Khi đến giai đoạn này, người vay xem như mất quyền sở hữu tài sản đã cam kết bảo đảm.

Với các khoản vay tín chấp bị quá hạn, tổ chức tín dụng thường sẽ chủ động tìm đến nơi làm việc hoặc địa chỉ cư trú hiện tại của người vay để phối hợp xử lý. Trong nhiều trường hợp, khoản nợ có thể được chuyển giao cho một đơn vị thứ ba chuyên thu hồi nợ thay mặt ngân hàng hoặc công ty tài chính.

Khi nghĩa vụ thanh toán chưa được hoàn tất, thông tin về tình trạng nợ xấu của khách hàng sẽ tiếp tục được cập nhật trên hệ thống CIC. Điều này khiến khả năng được phê duyệt vay vốn tại bất kỳ ngân hàng hoặc đơn vị tài chính hợp pháp nào gần như không còn.

Nếu mọi biện pháp thỏa thuận và hỗ trợ đều thất bại, bên cho vay sẽ tiến hành khởi kiện tại tòa án để thu hồi công nợ. Một khi vụ việc được đưa ra pháp lý, người đi vay chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng nặng nề về danh dự cá nhân cũng như uy tín tài chính.

Quy trình xử lý nợ quá hạn của ngân hàng triển khai theo các giai đoạn minh bạch (Nguồn: Sưu tầm)

Một số câu hỏi thường gặp (FAQ)

Nợ quá hạn bao nhiêu ngày lên CIC?

Thông tin về khoản nợ sẽ được cập nhật lên hệ thống CIC (Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia) khi người vay chậm thanh toán từ 10 ngày trở lên so với thời hạn đã cam kết trong hợp đồng. Tùy theo số ngày chậm trả, CIC sẽ phân loại khoản vay vào nhóm nợ tương ứng từ nhóm 2 trở đi. Vì vậy, kể cả những khoản trễ hạn ngắn cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến điểm tín dụng. Ngay cả khi khoản nợ đã được tất toán sau đó, thông tin về việc từng phát sinh nợ quá hạn vẫn sẽ tồn tại trên CIC tối thiểu 5 năm, ảnh hưởng lâu dài đến điểm tín dụng và khả năng vay vốn trong tương lai. 

Nợ quá hạn bao lâu thì bị khởi kiện?

Theo quy định tại Thông tư 11/2021/TT-NHNN, nếu khoản vay có giá trị từ 2,000,000 VNĐ trở lên và rơi vào tình trạng quá hạn trong vòng 36 tháng, tổ chức tín dụng có quyền tiến hành các thủ tục pháp lý để khởi kiện người vay. Trong trường hợp này, người đi vay phải chịu trách nhiệm trước pháp luật đối với nghĩa vụ tài chính chưa được thực hiện, theo các quy định hiện hành của pháp luật ngân hàng Việt Nam.

Có thể vay thêm tiền khi đang có nợ quá hạn không?

Hầu hết các tổ chức tín dụng từ chối cấp thêm khoản vay mới cho cá nhân đang có nợ quá hạn, bất kể thời gian trễ là bao lâu. Việc tồn tại nợ quá hạn khiến hệ thống chấm điểm tín dụng đánh giá người vay ở mức rủi ro cao, dẫn đến khả năng bị từ chối ngay từ khâu thẩm định hồ sơ.

Trên đây là những thông tin giúp bạn hiểu rõ nợ quá hạn là gì, các ảnh hưởng và cách xử lý nợ quá hạn của ngân hàng. mỗi người vay cần nâng cao ý thức trách nhiệm, quản lý tài chính hiệu quả và tuân thủ nghiêm túc các cam kết trong hợp đồng vay để tránh rơi vào tình trạng nợ quá hạn. Nếu bạn đang có nhu cầu vay tiền nhanh chóng mà không phải thực hiện các thủ tục xác minh tài chính phức tạp, sản phẩm Vay nhanh của ngân hàng số Cake by VPBank là lựa chọn đáng cân nhắc. Quy trình xét duyệt và giải ngân được triển khai nhanh gọn qua nền tảng trực tuyến, chỉ mất vài phút thao tác, tối ưu hóa trải nghiệm cho người sử dụng.