Đầu tư chứng khoán là gì? Cách hiểu đúng và hướng dẫn cho người mới

*Bài viết chỉ mang tính chất cung cấp thông tin khách quan, không phải là lời khuyên tài chính.

Đầu tư chứng khoán là hình thức sử dụng nguồn tiền nhàn rỗi để mua các loại chứng khoán với mục tiêu gia tăng giá trị tài sản theo thời gian. Nhiều người quan tâm đến kênh đầu tư này nhờ khả năng tạo thu nhập thụ động và hỗ trợ tích lũy tài chính dài hạn, nhưng đi kèm luôn là những rủi ro do biến động thị trường. Vì vậy, việc hiểu đúng bản chất đầu tư và nhận diện rõ lợi ích – rủi ro là yếu tố quan trọng, đặc biệt đối với người mới bắt đầu. 

Trong bài viết này, Ngân hàng số Cake by VPBank sẽ cung cấp những kiến thức nền tảng về đầu tư chứng khoán theo cách đơn giản, dễ hiểu và phù hợp cho người mới tiếp cận.

>>Xem thêm: 

Quỹ mở là gì? Kiến thức cơ bản cho nhà đầu tư mới

Trái phiếu chính phủ là gì? Lợi ích và cách đầu tư an toàn

Quỹ mở và quỹ đóng khác biệt như thế nào? Đâu là lựa chọn phù hợp?

Đầu tư chứng khoán là gì?

Đầu tư chứng khoán là hoạt động mua, nắm giữ hoặc bán các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ nhằm mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận theo thời gian.

• Cách hoạt động cơ bản: Bạn có thể hình dung quy trình đơn giản như sau:

1. Huy động vốn: Doanh nghiệp muốn mở rộng kinh doanh (xây thêm nhà máy, phát triển sản phẩm mới) nhưng thiếu vốn. Thay vì vay ngân hàng và phải trả lãi, họ chọn cách phát hành chứng khoán ra công chúng.
2. Bỏ vốn (Đầu tư): Bạn dùng tiền nhàn rỗi của mình để mua các chứng khoán này. Lúc này, bạn trở thành nhà đầu tư.
3. Sử dụng vốn: Doanh nghiệp dùng tiền của bạn để kinh doanh.
4. Sinh lời: Nếu doanh nghiệp làm ăn có lãi, giá trị công ty tăng lên kéo theo giá chứng khoán tăng, hoặc công ty chia lại một phần lợi nhuận cho bạn (cổ tức). Đó chính là lợi nhuận đầu tư của bạn.

• Đặc điểm cơ bản: Chứng khoán có các đặc điểm cơ bản như sau:

1. Tính thanh khoản: Chứng khoán có tính thanh khoản cao vì nhà đầu tư có thể mua bán nhanh chóng trên thị trường. Nhờ đó, người tham gia dễ dàng chuyển đổi chứng khoán thành tiền mặt khi có nhu cầu.
2. Rủi ro – lợi nhuận song hành: Đầu tư chứng khoán có khả năng mang lại lợi nhuận hấp dẫn nhưng luôn đi kèm với rủi ro. Lợi nhuận càng cao thì mức độ rủi ro nhà đầu tư phải chấp nhận càng lớn.
3. Phụ thuộc thị trường: Giá chứng khoán biến động theo tình hình kinh tế, hoạt động của doanh nghiệp và tâm lý thị trường. Vì vậy, kết quả đầu tư chịu ảnh hưởng trực tiếp từ những biến động này.

Đầu tư chứng khoán là hình thức bỏ vốn để mua, nắm giữ và bán các loại tài sản tài chính như cổ phiếu, trái phiếu nhằm tìm kiếm lợi nhuận từ sự tăng trưởng (Nguồn: Sưu tầm)

Chứng khoán gồm những loại nào?

Thị trường chứng khoán bao gồm nhiều loại sản phẩm khác nhau, đáp ứng nhu cầu và khẩu vị rủi ro của từng nhóm nhà đầu tư. Mỗi loại chứng khoán có đặc điểm, mức độ rủi ro và cách tạo lợi nhuận riêng. Dưới đây là các loại chứng khoán phổ biến hiện nay:

Có nên đầu tư chứng khoán không?

Quyết định có nên tham gia thị trường hay không phụ thuộc hoàn toàn vào vị thế tài chính của bạn. Tuy nhiên, hãy cùng phân tích các ưu và nhược điểm dưới đây để bạn có cái nhìn khách quan nhất.

Ưu điểm

• Tạo nguồn thu nhập thụ động: Đầu tư chứng khoán giúp nhà đầu tư có thể nhận thu nhập từ cổ tức, trái tức hoặc chênh lệch giá. Khoản thu này được tạo ra song song với các nguồn thu nhập chính khác.
• Tăng cơ hội tích lũy dài hạn: Khi đầu tư trong thời gian dài, giá trị chứng khoán có thể tăng theo sự phát triển của doanh nghiệp và nền kinh tế. Điều này giúp nhà đầu tư từng bước gia tăng tài sản một cách bền vững.
• Vốn vào thấp, dễ tiếp cận: Thị trường chứng khoán cho phép tham gia với số vốn linh hoạt, không đòi hỏi khoản tiền lớn ban đầu. Nhờ đó, nhiều người có thể dễ dàng tiếp cận và làm quen với đầu tư tài chính.

Đầu tư chứng khoán có những ưu điểm nhưng đi kèm cũng là những rủi ro, quyết định đầu tư phụ thuộc vào mục tiêu, kiến thức và khả năng chấp nhận rủi ro của từng cá nhân (Nguồn: Sưu tầm)

Nhược điểm

• Biến động mạnh: Giá chứng khoán thay đổi liên tục theo cung cầu và thông tin thị trường. Điều này có thể tạo cơ hội sinh lời nhưng cũng làm gia tăng rủi ro thua lỗ.
• Cần thời gian học hỏi: Nhà đầu tư phải dành thời gian tìm hiểu kiến thức và theo dõi thị trường để ra quyết định hợp lý. Việc thiếu chuẩn bị có thể dẫn đến những sai lầm không đáng có.
• Rủi ro thua lỗ nếu thiếu kiến thức: Khi đầu tư mà không hiểu rõ sản phẩm hoặc chạy theo đám đông, nguy cơ mất vốn sẽ tăng cao. Do đó, trang bị kiến thức và quản lý rủi ro là yếu tố rất quan trọng.

Những rủi ro khi đầu tư chứng khoán là gì?

• Rủi ro thị trường: Giá chứng khoán có thể biến động mạnh do ảnh hưởng từ tình hình kinh tế, chính sách và tâm lý chung của nhà đầu tư. Những biến động này có thể khiến giá giảm ngay cả khi doanh nghiệp không gặp vấn đề lớn.
• Rủi ro doanh nghiệp: Kết quả kinh doanh kém, quản trị yếu hoặc thông tin bất lợi có thể làm giá chứng khoán của doanh nghiệp giảm mạnh. Nhà đầu tư có nguy cơ thua lỗ nếu lựa chọn doanh nghiệp không có nền tảng tài chính vững chắc.
• Rủi ro thanh khoản: Một số chứng khoán có khối lượng giao dịch thấp, khiến việc mua bán không diễn ra thuận lợi. Nhà đầu tư có thể gặp khó khăn khi muốn bán ra đúng thời điểm hoặc đúng mức giá mong muốn.
• Lợi nhuận cao đi kèm rủi ro cao: Những cơ hội sinh lời lớn thường đi kèm mức độ rủi ro tương ứng. Vì vậy, nhà đầu tư nên cân nhắc kỹ mục tiêu tài chính cá nhân và khả năng chịu rủi ro trước khi quyết định đầu tư.

Cần chuẩn bị gì trước khi bắt đầu đầu tư chứng khoán?

• Xác định mục tiêu tài chính: Trước khi đầu tư, nhà đầu tư cần làm rõ mục tiêu là tích lũy dài hạn hay tìm kiếm lợi nhuận trong ngắn hạn. Mục tiêu rõ ràng sẽ giúp lựa chọn chiến lược đầu tư phù hợp hơn.
• Xác định khẩu vị rủi ro: Mỗi người có khả năng chấp nhận rủi ro khác nhau tùy vào thu nhập và tình hình tài chính. Việc hiểu rõ mức độ rủi ro có thể chịu đựng giúp tránh áp lực tâm lý khi thị trường biến động.
• Chuẩn bị kiến thức cơ bản: Nhà đầu tư nên trang bị những kiến thức nền tảng về chứng khoán và cách thị trường vận hành. Kiến thức giúp giảm thiểu sai lầm và nâng cao hiệu quả đầu tư.
• Tạo tài khoản chứng khoán: Để giao dịch, nhà đầu tư cần mở tài khoản tại công ty chứng khoán được cấp phép hoạt động. Thủ tục mở tài khoản hiện nay khá đơn giản và thuận tiện.
• Chuẩn bị một khoản vốn phù hợp: Số vốn đầu tư nên là tiền nhàn rỗi, không ảnh hưởng đến chi tiêu sinh hoạt. Việc bắt đầu với khoản vốn vừa phải giúp nhà đầu tư làm quen thị trường và quản lý rủi ro tốt hơn.

Cách đầu tư chứng khoán cơ bản cho người mới

Bước 1 – Mở tài khoản chứng khoán

Để bắt đầu đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư cần mở tài khoản tại một công ty chứng khoán được cấp phép hoạt động hợp pháp. Hiện nay, tài khoản có thể được mở trực tiếp tại quầy giao dịch hoặc trực tuyến thông qua ứng dụng và website của công ty chứng khoán. Giấy tờ cần chuẩn bị thường là giấy tờ tùy thân hợp lệ để xác minh thông tin cá nhân. 

Bước 2 – Lựa chọn mã chứng khoán phù hợp

Khi lựa chọn mã chứng khoán, nhà đầu tư nên ưu tiên phân tích ngành nghề kinh doanh để đánh giá tiềm năng tăng trưởng trong tương lai. Bên cạnh đó, tình hình tài chính của doanh nghiệp như doanh thu, lợi nhuận và khả năng duy trì hoạt động ổn định cũng cần được xem xét kỹ lưỡng. Cuối cùng, việc đánh giá mức độ rủi ro của từng mã sẽ giúp nhà đầu tư lựa chọn chứng khoán phù hợp với mục tiêu và khẩu vị rủi ro cá nhân.

Với hàng nghìn mã đầu tư chứng khoán trên sàn, bạn nên chọn lọc phù hợp để đánh giá tiềm năng tăng trưởng trong tương lai (Nguồn: Sưu tầm)

Bước 3 – Đặt lệnh mua bán

Khi giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư cần hiểu rõ các loại lệnh cơ bản để đặt lệnh phù hợp. Lệnh giới hạn (LO) cho phép mua hoặc bán chứng khoán tại mức giá xác định trước, giúp nhà đầu tư chủ động kiểm soát giá giao dịch. Lệnh thị trường (MP) được khớp ngay theo mức giá đang có trên thị trường, ưu tiên tốc độ khớp lệnh hơn mức giá. Ngoài ra, lệnh tại giá mở cửa (ATO) và lệnh tại giá đóng cửa (ATC) được sử dụng trong các thời điểm tương ứng của phiên giao dịch, phù hợp khi nhà đầu tư muốn giao dịch tại mức giá hình thành ở đầu hoặc cuối phiên.

Bước 4 – Theo dõi danh mục và quản lý rủi ro

Sau khi đầu tư, bạn cần theo dõi danh mục định kỳ để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh khi cần thiết. Việc đa dạng hóa danh mục đầu tư giúp giảm rủi ro khi một mã chứng khoán biến động không như kỳ vọng. Ngoài ra, bạn nên giữ tâm lý bình tĩnh và tránh phản ứng quá mức trước các biến động ngắn hạn.

Những sai lầm phổ biến khi đầu tư chứng khoán 

• FOMO hoặc chạy theo tin đồn: Nhà đầu tư dễ mua cổ phiếu khi thấy nhiều người cùng quan tâm mà không phân tích kỹ. Điều này thường dẫn đến việc mua ở mức giá cao và chịu rủi ro khi thị trường đảo chiều.
• Đầu tư toàn bộ vốn vào một mã: Việc dồn toàn bộ vốn vào một cổ phiếu làm gia tăng rủi ro nếu mã đó biến động xấu. Thiếu đa dạng hóa khiến danh mục đầu tư kém an toàn hơn.
• Mua cổ phiếu giảm giá liên tục: Nhiều người cho rằng giá giảm là cơ hội mua vào mà không xem xét nguyên nhân. Nếu doanh nghiệp gặp vấn đề nghiêm trọng, giá có thể tiếp tục giảm trong thời gian dài.
• Xem bảng giá quá nhiều gây tâm lý: Việc theo dõi bảng giá liên tục dễ khiến nhà đầu tư căng thẳng và đưa ra quyết định cảm tính. Điều này có thể làm sai lệch chiến lược đầu tư ban đầu.

Những sai lầm khi đầu tư chứng khoán phổ biến mà người mới bắt đầu nên lưu ý để tránh mắc phải và đủ kiến thức đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt (Nguồn: Sưu tầm)

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Đầu tư chứng khoán là gì?

Đầu tư chứng khoán là hoạt động sử dụng tiền nhàn rỗi để mua, nắm giữ hoặc bán các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu hoặc chứng chỉ quỹ với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận theo thời gian. Thông qua việc đầu tư,bạn gián tiếp góp vốn cho doanh nghiệp hoặc tổ chức phát hành và kỳ vọng hưởng lợi từ kết quả hoạt động của họ. Lợi nhuận có thể đến từ chênh lệch giá mua – bán hoặc từ các khoản thu nhập như cổ tức, lãi trái phiếu. 

Đầu tư chứng khoán có an toàn không?

Đầu tư chứng khoán có mức độ an toàn khác nhau tùy thuộc vào loại chứng khoán và cách nhà đầu tư quản lý rủi ro. Thị trường chứng khoán được quản lý theo quy định pháp luật, yêu cầu minh bạch thông tin, giúp hạn chế rủi ro về mặt pháp lý. Tuy nhiên, giá chứng khoán vẫn có thể biến động mạnh do ảnh hưởng từ thị trường và tình hình kinh tế. Vì vậy, để đầu tư an toàn hơn, bạn cần trang bị kiến thức và lựa chọn sản phẩm phù hợp với khả năng chịu rủi ro của mình.

Có cần nhiều tiền để bắt đầu đầu tư không?

Bạn không cần quá nhiều tiền để bắt đầu đầu tư chứng khoán vì thị trường cho phép tham gia với số vốn linh hoạt. Điều quan trọng là khoản tiền sử dụng để đầu tư nên là tiền nhàn rỗi, không ảnh hưởng đến chi tiêu sinh hoạt hằng ngày. Việc bắt đầu với số vốn nhỏ giúp người mới làm quen với thị trường và tích lũy kinh nghiệm thực tế. Khi đã hiểu rõ hơn, bạn có thể cân nhắc tăng dần quy mô đầu tư.

Nên đầu tư ngắn hạn hay dài hạn?

Việc lựa chọn đầu tư ngắn hạn hay dài hạn phụ thuộc vào mục tiêu tài chính và mức độ chấp nhận rủi ro của mỗi người. Đầu tư ngắn hạn thường chịu ảnh hưởng lớn từ biến động thị trường và đòi hỏi theo dõi thường xuyên. Trong khi đó, đầu tư dài hạn tập trung vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và nền kinh tế. Với người mới, đầu tư dài hạn thường được đánh giá là phù hợp hơn vì giúp giảm áp lực tâm lý và hạn chế rủi ro từ biến động ngắn hạn.

Người mới nên bắt đầu bằng cổ phiếu hay quỹ mở?

Người mới tham gia thị trường thường nên cân nhắc bắt đầu với quỹ mở vì đây là hình thức đầu tư gián tiếp được quản lý bởi các chuyên gia. Quỹ mở giúp đa dạng hóa danh mục và giảm rủi ro so với việc tự chọn cổ phiếu riêng lẻ. Trong khi đó, đầu tư cổ phiếu đòi hỏi bạn phải có kiến thức và thời gian theo dõi doanh nghiệp thường xuyên. 

Đầu tư chứng khoán hiệu quả cần bắt đầu từ việc hiểu rõ khái niệm, nhận diện rủi ro và lựa chọn hình thức đầu tư phù hợp. Người mới nên đi từng bước, bắt đầu sớm với số vốn nhỏ để làm quen thị trường và tích lũy kinh nghiệm. Đây là hành trình dài hạn, không phải cách làm giàu nhanh trong thời gian ngắn. Cake by VPBank hy vọng bài viết đã giúp bạn có cái nhìn nền tảng và sẵn sàng cho bước khởi đầu đầu tư chứng khoán